วันอังคารที่ 13 ธันวาคม พ.ศ. 2559

บทสรภัญญ์ พื้นบ้านอีสาน


       

     สรภัญญะ (คำอ่านภาษาไทย: /สะระพันยะ/ หรือ /สอระพันยะ/) คือ ทำนองสำหรับสวดฉันท์ เป็นทำนองแบบสังโยค คือ สวดเป็นจังหวะหยุดตามรูปประโยคฉันทลักษณ์ มักใช้สวดบูชาพระรัตนตรัยในพระพุทธศาสนาการสวดฉันท์ทำนองสรภัญญะมีมานานตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 4 ก่อนหน้านั้นนิยมสวดฉันท์ภาษาบาลี มีเนื้อหาเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา และผู้สวดส่วนใหญ่เป็นพระสงฆ์ ทำนองสรภัญญะไม่แพร่หลายนัก ต่อมา พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร) ป.ธ.8 องคมนตรีและเจ้ากรมพระอาลักษณ์ในรัชกาลที่ 5 แปลบทสรรเสริญคุณต่าง ๆ เป็นฉันท์ภาษาไทย เรียก "คำนมัสการคุณานุคุณ" มี 5 ตอน คือ บทสรรเสริญพระพุทธคุณ บทสรรเสริญพระธรรมคุณ บทสรรเสริญพระสังฆคุณ บทสรรเสริญมาตาปิตุคุณ และบทสรรเสริญอาจาริยคุณตามลำดับ บทประพันธ์นี้ได้รับความนิยมมากที่สุดในปัจจุบัน ใช้สวดกันโดยทั่วไป และเนื่องจากบาทแรกเริ่มว่า "องค์ใดพระสัมพุทธ" จึงมักเรียว่า "บทสวดองค์ใดพระสัมพุทธ"
บทมาลาบูชาคุณ
มาลาดวงดอกไม้ มาตั้งไว้เพื่อบูชา
ขอบูชาคุณพระพุทธ ผู้สูงสุดในโลกา

มาลาดวงดอกไม้ มาตั้งไว้เพื่อบูชา
ขอบูชาคุณพระธรรม อันน้อมนำเกิดปัญญา

มาลาดวงดอกไม้ มาตั้งไว้เพื่อบูชา
ขอบูชาคุณพระสงฆ์ ผู้ดำรงศาสนา

มาลาดวงดอกไม้ มาตั้งไว้เพื่อบูชา
ขอบูชาคุณบิดา คุณมารดาที่เลี้ยงมา

มาลาดวงดอกไม้ มาตั้งไว้เพื่อบูชา
ขอบูชาครูผู้สอน ผู้เขียนกลอนสรภัญญ์

ดอกไม้เก็บใส่ขัน ตั้งเป็นฐานอยู่สอนลอน
ปวงข้าประนมกร จงถาวรทุกองค์เทอญ ฯ 



 กลอนกราบบูชาพระรัตนตรัย

( นำ) เตรียมตัวพวกเราเอย ๆ เตรียมตัวเลยประนมมือ
( รับ) เตรียมตัวนั่งประโหย่ง ๆ ประนมมือขึ้นชอนลอน

ยกพระกรขึ้นกราบทูล ๆ อันไพบูลย์ระลึกถึง
กราบลงครั้งที่หนึ่ง ๆ ระลึกถึงคุณพระพุทธ

กราบลงครั้งที่สอง ๆ ตั้งใจปองแด่พระธรรม
กราบลงครั้งที่สาม ๆ ตั้งใจงามต่อพระสงฆ์

สตรีผู้เลื่อมใส ๆ จงตั้งใจทุกคนเทอญ
แต่นี้เริ่มบูชา ๆ ดวงมาลาบูชาคุณ

ขอบูชาแด่พระพุทธ ๆ ผู้ได้ตรัสรู้มา
ขอบูชาแด่พระธรรม ๆ ผู้ได้นำคำสอนมา

ขอบูชาแด่พระสงฆ์ ๆ ผู้ดำรงพระวินัย
มาลาดวงดอกไม้ ๆ มาตั้งไว้เพื่อบูชา

ขอบูชาแด่พระพุทธ ๆ แด่พระธรรมพระสงฆ์พร้อม
ด้วยจิตอันนอบน้อม ๆ พร้อมทั้งครูผู้มีคุณ

ขอบูชาบุญส่วนนี้ ๆ จงเกิดมีแก่ข้าเทอญ

ตัวอย่างการร้องสรภัญแบบอีสาน